خبرنگاران تشکیل انجمنی فراگیر در عرصه تجسمی ضروری تر از سایر هنرهاست - فدایی داری

به گزارش فدایی داری، تهران- خبرنگاران- مدیرکل اداره هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان آنکه 10 زیرمجموعه عرصه هنرهای تجسمی به سبب تفاوت های ماهوی در بن مایه فعالیت های هنری شان تا به امروز نتوانستند ذیل چتر واحد و فراگیری جمع شده و برای مطالبت حقوقی شان اقدام نمایند، تاکید نمود: بر همین اساس به نظرمی رسد تشکیل انجمنی فراگیر در عرصه تجسمی ضروری تر از سایر هنرهاست.

در قوانین موجود و موسوم به قانون کار در نظام جمهوری اسلامی ایران با وجود تعریف ها و ریزبینی های متعدد در زمینه تعریف شغل جامعه هنرمندان در تمام بخش ها از عرصه تئاتر؛ سینما و موسیقی تا حوزه هنرهای تجسمی همچنین فعالان فرهنگی در حوزه کتاب و ادبیات، با وجود اثرگذار بودن بالای فعالیت و فراوریات این افراد در توسعه، انتشار و جریان سازی های اجتماعی و در نهایت یاری به تعالی فرهنگ، هیچگاه حرفه و پیشه این افراد به عنوان شغل تحت لوای قانون کار تعریف نشده بود و شکل گیری فعالیت این افراد زیر چتر انجمن های صنفی قابلیت تحقق نداشت.

این وضع ادامه داشت تا آنکه با شروع دهه 80 و از یازدهم مهر 1383 و شروع قانون پنج ساله برنامه چهارم توسعه مالی، اجتماعی و فرهنگی هنرمندان در عرصه های مختلف کوشش کردند برای تصویب و به رسمیت شناختن حرفه و پیشه خود به عنوان شغل در قالب قانون کار فعالیت نمایند.

در ادامه این راستا بدنه هنرمندان و فعالان فرهنگی طی قانون پنج ساله چهارم و در ادامه قانون پنج ساله پنجم (از 1383 تا 1393) هرچند برای تشکیل نهادها و انجمن های صنفی اقدام کردند به دلیل فقدان تصویب حرفه این افراد و هنرمندان به عنوان شغل با وجود کوشش های مختلف آنها و رساندن پیام و خواسته های شان به مجلس شورای اسلامی، نمایندگان ملت به سبب خلاهای قانونی در نظام نامه قوانین کار نتوانستند نسبت به احقاق حق فعالان فرهنگی و هنری اقدام خاصی انجام دهند.

تدبیری که امید را زنده کرد

بعد از گذشت یک دهه از فعالیت هنرمندان برای تحقق خواسته شان، شاهد ناامیدی آنها بودیم. اما با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید یکی از اصلی ترین اهداف دولت یازدهم به ریاست دکتر حسن روحانی، کوشش برای تحقق آرزوی بیش از یک دهه فعالان هنری و فرهنگی برای به رسمیت شناختن حرفه شان به عنوان شغل در دستور کار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نهاده شد.

هرچند دولت یازدهم و مسئولان آن در تحقق این امر در بازه زمانی چهارساله نتوانستند به توفیق صد درصدی دست پیدا نمایند، اما با کوشش ها در چهار سال نخست دولت تدبیر و امید و با شروع دوره دوم این دولت از سال 1396 به بعد، برای نخستین بار نمایندگان 14 تشکل هنری به همراه نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نماینده وزارت کار و گروه حقوقدانان در حوزه های مختلف از شهریور 1397 تا پنجم شهریور 1398 و بعد از بیش از یک سال کار کارشناسی، برگزاری نشست های متعدد تخصصی با همراهی و مشارکت نمایندگان خانه سینما، خانه موسیقی، خانه تئاتر، خانه کتاب، انجمن هنرمندان مجسمه ساز، انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، انجمن صنفی روزنامه نگاران استان تهران، انجمن عکاسان ایران، انجمن صنفی طراحان گرافیک، انجمن هنرمندان سفالگر ایران، انجمن خوشنویسان ایران، انجمن ویراستاران، انجمن داستان نویسان، انجمن هنرمندان نقاش، انجمن تصویرگران ایران و موافقت و امضای وزرای تعاون؛ کار و رفاه اجتماعی و فرهنگ و ارشاد اسلامی پیش نویس تصویب نامه و دستورالعمل نحوه تشکیل و فعالیت انجمن های فرهنگ، هنر و رسانه کشور تهیه و به هیات دولت ارائه شد.

19 آبان 1398؛ پاییزی گرم برای هنرمندان و فعالان فرهنگی

حاصل بیش از 14 سال فعالیت هنرمندان و فعالان فرهنگی برای به رسمیت شناخته شدن پیشه شان در قالب قانون کار کشور به عنوان شغل و تشکیل انجمن های صنفی با هدف تامین امنیت شغلی شاغلان مشاغل فرهنگی، هنری و رسانه ای، تسهیل فعالیت صنفی و حرفه ای، در نهایت یکشنبه 19 آبان 1398 و همزمان با نخستین روز هفته وحدت، تصویب دستورالعمل نحوه تشکیل و فعالیت انجمن های فرهنگ، هنر و رسانه های کشور از سوی هیات وزیران بود و مقرر شد با استناد به تبصره 5 ماده 131 قانون کار مصوب 1369 و با رعایت تصویب نامه های یادشده، آیین نامه چگونگی تشکیل حدود، وظایف، اختیارات و نحوه عملکرد انجمن های صنفی و کانون های مربوط، امکان تشکیل کانون سراسری فرهنگ، هنر و رسانه کشور فراهم شود.

بعد از امضای پیش نویس طرح مصوب تشکیل کانون فراگیر فرهنگ، هنر و رسانه که به امضای وزرای فرهنگ و ارشاد اسلامی و تعاون، کار و امور اجتماعی رسید بار دیگر اعضای این کمیسیون با همراهی تشکل های فعال در عرصه فرهنگ؛ هنر و رسانه نشست های تخصصی را برای آشنایی بیشتر با قوانین و مقررات و رسیدن به شیوه ای جامع و کامل در راستا تدوین شیوه نامه و دستورالعمل اجرایی شدن طرح تشکیل کانون فراگیر در دستور کار قرار دادند.

در نهایت بعد از برگزاری هشت جلسه مستمر با وجود شیوع ویروس کرونا، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سیزدهم خرداد 1399 طی اطلاعیه ای، نحوه تشکیل انجمن سراسری فرهنگ، هنر و رسانه و شیوه ثبت نام متقاضیان و فعالان این خانواده در کشور طی بازه زمانی سه ماهه تابستان 1399 را منتشر کرد.

عرصه تجسمی نیازمندتر از سایر هنرها به انجمن فراگیر

اما در این میان مدیرکل هنرهای نمایشی عرصه هنرهای تجسمی را بیشتر از سایر رشته های هنری نیازمند تشکیل انجمن فراگیر می داند؛ مهمترین ضرورت تشکیل انجمن فراگیر اصحاب فرهنگ؛ هنر و رسانه در شاخه هنرهای تجسمی به این مساله باز می شود که با توجه به 10 زیر مجموعه هنری با تفاوت های بنیادین در شکل، ماهیت فراوری و فعل هنری در عرصه تجسمی؛ هنرمندان این عرصه تا به امروز نتوانستند حتی در کنار یکدیگر اقدام به راه اندازی تشکلی واحد برای پیگیری امورات خود در تمامی زمینه ها داشته باشند.

به همین دلیل و با توجه به فرصت پیش رو برای فعالان عرصه فرهنگ، هنر و رسانه جهت ثبت نام و شکل گیری تشکل های صنفی خود با دکتر هادی مظفری مدیرکل اداره هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به گفت وگو نشستیم که در ادامه از خاطر شما می گذرد.

مؤسسه هنرهای تجسمی ایفاگر نقش صنفی نیست

هادی مظفری در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی با اشاره به آنکه ضرورت ایجاد انجمن هنرهای تجسمی به صورت انجمنی فراگیر در حوزه هنرهای حوزه تجسمی قدری ضروری تر از سایر بخش هاست در تشریح دلایل این مهم گفت: به خاطر آنکه در سایر بخش ها مانند حوزه موسیقی، سینما، تئاتر و حتی کتاب و ادبیات وحدت رویه و وحدت موضوع وجود دارد. سال هاست که انجمن نمایش، موسیقی و غیره شکل گرفته و تقریباً فعالان این عرصه زیر یک سقف حضور دارند و از منافع صنفی خود دفاع می نمایند.

وی اضافه نمود: اما در حوزه تجسمی که خود بالغ بر 10 شاخه تخصصی است بعد از تجربه انجمن هنرهای تجسمی که نشان می دهد تجربه موفقی هم نبوده و منجر به فروپاشی آن شد؛ در نهایت مؤسسه هنرهای تجسمی به نمایندگی، مسئولیت و پیگیری امور انجمن ها را به عهده گرفته است. اما هرگز نتوانسته صندلی و نفش خود را به عنوان نهاد صنفی ایفا نماید؛ چرا که ساختار انجمن ها و تشکل های مردم نهاد (اِنجیوها) از این جهت در تمامی سیستم ها دارای ارج و قرب است که خارج از سیستم اداری و دولتی تعریف می شود و عده ای با اهداف مشترک در خصوص یک صنف خاص تصمیم می گیرند و موضوعات خود را دنبال می نمایند.

عدم تحقق اشتراک منافع گاهی به سبب تضارب آرا

مدیرکل اداره هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اظهار داشت: به جهت تعدد رشته ها و گرایش ها در هنرهای تجسمی تا به امروز شاهد اتفاقی چون وجود نهاد صنفی یکپارچه نبوده ایم تا بتواند 10 رشته هنری را زیر یک سقف قرار دهد و خانواده هنرهای تجسمی را شکل دهد. خوش نویسان، نقاشان، گرافیست ها، تصویرگران، مجسمه سازان، سرامیست ها، کاریکاتوریست ها، نگارگرها، عکاسان و هنرمندان هنرهای جدید مجموعه ای هستند که در راستا حرکت به سمت تعالی و دفاع از حقوق صنفی خود بعضاً تفاوت های جدی را پیشاروی فعالیت های شان مشاهده می نمایند.

وی با ذکر مثالی برای بازتاب دقیق این دست از تفاوت ها ادامه داد: به عنوان مثال در هنر خوش نویسی که هنری سنتی بر پایه آموزش استاد به شاگرد و بیش از چندین دهه در کشور ما قدمت دارد با رشته ای مثل هنرهای جدید که از آن به عنوان هنری میان رشته ای یاد می شود و شامل چیدمان؛ ویدئوآرت و پرفورمنس است و امروز می توانیم بگوییم که این هنر بیشتر به سینما و تئاتر نزدیک شده است برای تحقق اشتراک منافع گاهی دچار تضارب آرا و اختلاف نظر هستیم. همین دست از اتفاقات باعث شده تا به امروز چنین انجمن فراگیری در عرصه هنرهای تجسمی شکل نگیرد.

سقف واحدی به نام انجمن فراگیر برای جلوگیری از تشتت آرا

مظفری گفت: گمانم بر آن است این تفاهم نامه و توافق انجام شده بین دو وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی و تعاون؛ کار رفاه اجتماعی می تواند زمینه ساز رسیدن به انجمنی فراگیری به مصداق تام و تمام کلمه باشد.

وی یادآور شد: از سوی دیگر در همین انجمن هایی که به آن ها اشاره کردم به جز انجمن نگارگری و انجمن کاریکاتور که به صورت شکلی ساختار لازم را نیافته اند و در حال حاضر انجمن هنرهای جدید که هنوز شکل نگرفته است؛ اگر نگاهی به سایر انجمن های هفت گانه داشته باشید؛ ملاحظه کنید مرجع صدور مجوزشان متفاوت است.

به عنوان مثال انجمن عکاسان مجوزش را از وزارت کشور گرفته است. انجمن گرافیک مجوزش را از وزارت کار گرفته و دیگر انجمن ها از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز خود را دریافت نموده اند. همه اینها در شرایطی است که به لحاظ زیر مجموعه فعالیت همگی آن ها ذیل فعالیت های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تعریف می شوند. بر همین اساس است که معتقدم، قدم و راستای که پیش روی انجمن ها برای تحقق انجمنی فراگیر گذاشته شده است کوشش جدی و فرصت بسیار مغتنمی را برای انجمن ها ایجاد خواهد نمود که بتوانند زیر یک سقف با نام واحد خواسته های خود را به لحاظ صنفی دنبال نمایند.

دلایل عدم شکل گیری انجمنی واحد در عرصه تجسمی

مدیرکل اداره هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در تشریح دلایل توفیق شکل گیری انجمن فراگیر اصحاب فرهنگ؛ هنر و رسانه و یاری آن به انجمن های 10گانه عرصه هنرهای تجسمی گفت: ببینید بین مهندس مکانیک، تاسیسات برق، مهندس سازه و مهندس معمار تفاوت های جدی به لحاظ ماهیت کاری در راستا شغلیشان وجود دارد؛ اما همه آنها ذیل سازمانی به نام سازمان نظام مهندسی جمع می شوند به خاطر آنکه یک نظام صنفی شرایط، شأن صنفی و حقوقی آن ها را به رسمیت بشناسد.

وی با تاکید بر آنکه این اتفاق باید در حوزه فرهنگ و هنر نیز بیفتد توضیح داد: یعنی وقتی ما با واژه هنرمند روبرویم باید یک سازمان و نهاد واحدی وجود داشته باشد که بتواند هنرمند واجد شرایط را شناسایی و آثار او را ارزیابی کند. طبیعی است مانند مثالی که گفتم و تفاوتی که میان مهندسان برشمردم بین هنرمند مجسمه ساز؛ خوشنویس و سرامیک کار نیز تفاوت های ماهوی وجود دارد. همین دلایل است که مانع جمع شدن انجمن های تجسمی ذیل بک نهاد صنفی واحد تا به امروز شده است.

منافع شکل گیری انجمن فراگیر اصحاب فرهنگ؛ هنر و رسانه

مظفری گفت: مادامی که چنین انجمن ها و نهادهای صنفی وجود نداشته باشد اولین ایراد و مشکل در آن است که ما با آمار واقعی روبرو نیستیم.

وی اظهار داشت: در حال حاضر به چه استنادی باید از تعداد هنرمندانی که در کشور فعالیت می نمایند، یاد کنیم؟ به تعداد فارغ التحصیلان دانشگاه؟ افرادی که پیشه و حرفه هنری را به صورت تجربی آموخته اند و یا هنرجویان آکادمی های هنری؟ آیا می توانیم بگوییم به بخشی از این جامعهِ اشاره شده واژه هنرمند تعلق نمی گیرد؟ یا افرادی که مدارج هنری را تا حوزه کارشناسی؛ ارشد و دکترا دنبال کردند اما در حرفه ای دیگر فعالیت می نمایند را می توانیم هنرمند تلقی نکنیم؟

مادامی که چنین فضاها و ساختارهای حقوقی شکل نگیرد ما با آمار صحیح روبرو نیستیم و زمانی که آمار صحیح نداشته باشیم نمی توانیم برای آن معضلات، مسائل، دغدغه ها و آرزوهای جامعه هنری برنامه ریزی کنیم و مهمتر آنکه آنها نیز نمی توانند برنامه مدونی را برای خود پایه ریزی نمایند.

به گفته مدیرکل اداره هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ انجمن نقاشان ایران شاید در حال حاضر 1700 عضو داشته باشد؛ آیا این بازگونماینده آن است که در کل کشور تنها به همین میزان هنرمند نقاش وجود دارد؟ مسلم است که پاسخ منفی است! یا انجمن سرامیک تعداد 150 نفر عضو دارد، آیا این تمام سرامیست های کشور را دربر می گیرد؟ بازهم خیر!

وی یادآور شد: پس راه اندازی انجمن فراگیر اصحاب فرهنگ؛ هنر و رسانه می تواند امکان جدی به وجود آورد آورد که ابتدا ما با آمار و اطلاعات دقیق روبرو شویم و در ادامه اگر شرایطی نظیر ازکارافتادگی هنرمندان در زمان شیوع بیماری مانند کرونا حادث شد، بتوانیم با یک آمار واقعی و تحلیل درست و شرایط معین به سراغ برطرف مسائل برویم و برای اصلاح آن کوشش کنیم.