ساسات چیست و چه کاربردی در خودرو دارد؟ - فدایی داری

به گزارش فدایی داری، ساسات چیست و در اتومبیل چه وظیفه ای دارد؟ این سوالی است که در این مطلب به طور مفصل به آن خواهیم پرداخت. اساس کار موتورهای احتراقی همانطور که از نامشان برداشت می شود، انفجار و تامین انرژی از طریق این انفجار است. انفجار مذکور که در اتاقک احتراق صورت می گیرد، حاصل تراکم مخلوط سوخت و هوا در اتاقک احتراق و جرقه زنی شمع ها است. اتاقک احتراق نیز به محفظه درون سیلندرها گفته می شود که بین پیستون ها و پیستون ها قرار می گیرد.

با این حال، کیفیت این انفجار که همه عملکرد موتور به آن وابسته است، اهمیت بسکمک دارد و اجزای مختلف موتور همواره در تلاش هستند که این انفجار به بهترین شکل اتفاق افتد. یکی از سیستم هایی که در این تلاش سهم مهمی ایفا می کند، سیستم سوخت رسانی است. سیستم سوخت رسانی خود از اجزای مختلفی تشکیل شده است که هریک وظیفه ای دقیق را برعهده دارند.

سیستم سوخت رسانی به دو دسته کاربراتوری و انژکتوری تقسیم می شود. اما درواقع به دلیل وظایف مهم سیستم سوخت رسانی، امروزه کاربراتورها با انژکتور جایگزین شدند. سیستم های کاربراتوری و انژکتوری از برخی اجزای مشترک تشکیل می شوند، همچنین برخی از اجزای اختصاصی. ساسات یکی از قطعات مربوط به سیستم های کاربراتوری است که امروزه در خودروها کاربرد ندارد.

ساسات چیست و در خودرو چه کاربردی دارد؟

ساسات را می توان در یک جمله به عنوان ضامن دریچه هوای کاربراتور تعریف کرد. این قطعه کوچک که در زبان انگلیسی CHOKE VALVE نامیده می شود، در درجه اول به راحت تر روشن شدن خودرو در هوای سرد و روزهای زمستانی کمک می کند. برای توضیح کامل تر ابتدا ارائه توضیحاتی خلاصه درمورد سوخت رسانی کاربراتوری خالی از لطف نخواهد بود.

به طور کلی، برای دست یافتن به یک احتراق خوب و کامل در سیلندرها، باید مخلوط سوخت و هوا، با درصدی دقیق و معین درون محفظه احتراق ریخته شوند. هر چه این درصد و مقدار مخلوطی که وارد اتاقک احتراق می شود دقیق تر باشد، انفجار کامل تری خواهیم داشت و بازده موتور بالاتر می رود. اما مقدار مخلوطی که موتور به آن نیاز دارد و درصد این مخلوط معمولاً در شرایط مختلف موتور تغییر می کند. در واقع، حالت ایده آل نسبت سوخت و هوا در شرایط آب و هوایی مختلف و با شرایط متفاوت سوخت برای موتور تغییر می کند.

برای تامین این ایده آل در شرایط مختلف، در سیستم های کاربراتوری، از کاربراتور و در سیستم های انژکتوری از انژکتور استفاده می شود. به این ترتیب که کاربراتو حین انجام وظیفه خود، شرایط سوخت را در هر موقعیتی متناسب با شرایط موتور تنظیم و مخلوط سوخت و هوا را به نسبت مناسب موتور تهیه کرده به سمت آن ارسال می کند. بنابراین کاربراتور را باید تنظیم کننده شرایط مخلوط سوخت و هوا نیز بدانیم.

در تمامی کاربراتورها سه قسمت اصلی ورودی هوا، خروجی مخلوط سوخت و هوا و مجرایی بین این دریچه که مخلوط سوخت و هوا در آن تشکیل می شود (ونتوری)، وجود دارند. در این بین، ونتوری در میانه راه باریک تر می شود تا شرایط برای عملکرد کاربراتور فراهم شود. فرایند کار کاربراتور به این شکل است که، سوخت از طریق پمپ مخصوصش از ژیگلور یا ورودی سوخت به ونتوری می ریزد و هوا نیز از ورودی مربوط به خود به سمت این قسمت هدایت می شود.

وقتی هوا به ونتوری وارد می شود، سرعت آن بیشتر و فشارش کاهش می یابد. کاهش فشار هوا منجر به فراهم آمدن فضای لازم برای اضافه شدن سوخت می شود. با ورود سوخت، مخلوط مورد نیاز موتور تامین شده و از خروجی راستا، درون سیلندر می ریزد. خروجی که دریچه گاز نام دارد، با فشار بیشتر پدال گاز بازتر شده و اجازه ورود مخلوط بیشتری را به درون سیلندر می دهد. به این ترتیب، مخلوط سوخت و گاز متناسب با نیاز موتور و با درصدی صحیح از طریق کاربراتور تامین می شود.

اما در این فرایند، وظیفه ساسات این است که مانند یک شیر یا ضامن، راستا و مقدار ورود هوا به کاربراتور را کنترل کند. این کار با مدیریت دریچه هوای این سیستم صورت می گیرد. به این ترتیب که، ساسات هر زمان که لازم باشد، دریچه هوا را بسته نگه می دارد تا مخلوط غلیظ تری از سوخت و هوا وارد محفظه احتراق سیلندر شود. موتور معمولاً در زمان هایی که هوا سرد است، نیاز به مخلوط غلیظ تر با درصد سوخت بیشتر دارد. ساسات در این مواقع وارد عمل شده و به وظیفه خود جامه عمل می پوشاند.

چرا خودروهای کاربراتوری در هوای سرد به ساسات نیاز دارند؟

اما در این بین یکی از سوالاتی که ایجاد می شود، نیاز موتور به مخلوطی با غلظت بیشتر در هوای سرد است. پاسخ به این سوال بر اهمیت وجود ساسات خواهد اضافه کرد.

در توضیح بیشتر باید گفت، در سیستم های کاربراتوری، سوخت در راستا حرکت خود از ورودی سوخت کاربراتور به سمت ونتوری، با فدایی داریه سرد کاربراتور در تماس خواهد بود و این سرما منجر به تقطیر سوخت می شود. لذا غلظت مخلوط پایین می آید. به این مورد باید خروج مخلوط از ونتوری و ریختن آن به منیفولد را نیز درنظر گرفت که باز هم سرمای راستا باعث رقیق تر شدن مخلوط می شود.

این شرایط با افزایش غلظت مخلوط و مقدار سوخت از ابتدا، تعدیل شده و غلظت مخلوط به حد ایده آل موتور نزدیک می شود. این نیاز که تنها برای شروع به کار موتور در هوای سرد ضروری است، با ورود سوخت بیشتر به کاربراتور برطرف می شود. باتوجه به این حقیقت که پس از روشن شدن موتور و احتراق های پی در پی دمای آن بالا رفته و سرمای محیط تاثیری بر مخلوط سوخت و گاز و غلظت آن نخواهد داشت، متوجه نیاز موتور به سوخت بیشتر در هوای سرد خواهیم شد.

به همین دلیل گفته می شود که ساسات برای مدت کوتاهی راستا ورود هوا به کاربراتور را بسته نگه دارد. با فعال شدن ساسات، کاربراتور، مخلوط مورد نیاز سیلندر را به صورت بخار خشک که حالت ایده آل موتور در این شرایط است به سیلندر رسانده و احتراق مناسب با انرژی کافی برای شروع به کار موتور اتفاق می افتد.

در واقع، بسته ماندن این درچه از طریق ساسات که بالای ونتوری ثابت کاربراتور قرار گرفته است، مکش سوخت کاربراتور را افزایش داده و مخلوط غلیظ تری را در اختیار موتور قرار می دهد.

آشنایی با انواع ساسات

ساسات نیز مانند بسکمک دیگر قطعات خودرو انواع مختلفی دارد. در واقع این انواع مختلف، وابسته به نوع عملکرد این قطعه می شود. به این ترتیب که ساسات های قدیمی تر به صورت مکانیکی انجام وظیفه می کردند و ساسات های تازهتر به صورت اتوماتیک عمل می کند. بنابراین به این نتیجه می رسیم که دریچه هوای کاربراتور به دو حالت مکانیکی یا اتوماتیک باز و بسته می شود.

باید اضافه کرد که ساسات اتوماتیک را شاید همچنان در برخی خودروهای کاربراتوری ببینیم، اما نوع مکانیکی را تنها می توان در خودروهای کاربراتوری بسیار قدیمی تر (که تولیدشان معمولاً متوقف شده است) دید. پیکان نمونه خوبی برای این خودروها است.

در ادامه فرایند کار و اجزای انواع ساسات را بررسی می کنیم.

1 - ساسات مکانیکی

در این نوع ساسات، همانطور که از نامش معین می شود، همه چیز به صورت دستی اجرا شده و تحت کنترل راننده است. به این معنی که، بستن دریچه هوای کاربراتور به صورت دستی و با اختیار راننده انجام می شود.

اگر تجربه سواری با پیکان را داشته باشید، متوجه چنین موردی شده اید. دکمه ای که جایی نزدیک داشبورد تعبیه می شود و راننده هنگام خاموش یا روشن کردن خودرو، این دکمه را می فشارد یا رها می کند. این دکمه یا ضامن به دریچه ساسات متصل است و راننده با کشیدن آن، راستا هوای ورودی به کاربراتور را مسدود می کند.

پس از استارت خوردن و گرم شدن موتور، راننده دکمه ساسات را رها کرده تا دریچه هوای کاربراتور باز شود و موتور به فعالیت عادی خود بازشود. درصورت فراموشی کشیدن دکمه ساسات های مکانیکی در سرما، راننده با روشن کردن خودرو با مشکل روبرو خواهد شد.

2 - ساسات اتوماتیک

از آنجا که این نوع ساسات کمی تازهتر از نوع قبلی است، احتمال روبرو شدن تان با آن بیشتر است. چرا که این نوع ساسات در پراید ها و پژوهای کاربراتوری دیده می شود.

برای فعالیت این نوع ساسات، از ابتدا تنظیماتی معین روی منیفولد های خروجی و ورودی هوا صورت می گیرد. اجزای این نوع ساسات عبارتند از:

• پوسته
• پیستون
• فنر ترموستاتی
• دریچه

اجزای ساسات اتوماتیک درون پوسته آن قرار دارند که در یک سمتش دریچه ای تعبیه می شود. مکش هوای سرد درون منیفولد ورودی، فنر کوک شده و پیستون را به سمت دریچه هدایت کرده آن را می بندد. اما پس از گرم شدن موتور، گرمای منیفولد خروجی، فنر را رها کرده و دریچه ساسات نیز باز می شود.

جایگزین ساسات در خودروهای انژکتوری چیست؟

گفته شد که ساسات در خودروهای انژکتوری کاملا حذف شده است. اما باتوجه به اهمیت ساسات این سوال ایجاد می شود که در غیاب آن، چه قطعه یا قطعات وظیفه مهم تنظیم درصد مخلوط سوخت و هوا در شرایط مختلف را بر عهده دارند.

باید گفت در خودروهای انژکتوری، وظایف ساسات به صورت اتوماتیک به به ECU سپرده می شود. البته در این امر قطعات دیگری به ECU کمک می کنند.

اجزایی که در این سیستم تازه وظیفه ساسات را برعهده داشته و به منظور سهولت استارت خوردن و روشن شدن موتور در شرایط مختلف به کار می فرایند، عبارتند از:

• سنسور دمای آب
• سنسور دور موتور
• استپر موتور
• سنسور دریچه گاز

این سنسورها وظیفه دارند شرایط موتور و محیط را در هر لحظه برای ECU مخابره کنند. مرکز پردازش اطلاعات مرکزی یا همان ECU نیز اطلاعات مربوط به دمای آب، دریچه گاز و دور موتور را بررسی کرده و دستورات لازم را به استپر که عملگرای معادل ساسات است فرستاده تا شرایط ایده آل موتور را در مخلوط سوخت و هوا فراهم آورد.

علائم خرابی ساسات چه هستند؟

خوشبختانه علائم خرابی ساسات کاملا معین و ثابت هستند. خرابی ساسات در بین مکانیک ها به گیر کردن ساسات معروف است. علائم این مشکل عبارتند از:

• پایین آمدن دور موتور منجر به خاموش شدن آن می شود (این اتفاق ممگن است حتی در دمای بالا رخ دهد و ربطی به سرما ندارد)
• موتور بلافاصله بعد از روشن شدن خاموش می شود
• افزایش غیر عادی مصرف سوخت

خرید لوازم جانبی و قطعات یدکی خودرو

در یک توضیح کلی باید اضافه کرد در خودروهای کاربراتوری، هر مسئله ای در خودرو که به دلیل تنظیم نادرست مخلوط سوخت و هوا باشد می تواند به خرابی ساسات مربوط شود. چرا که ساسات به صورت مستقیم بر درصد اختلاط سوخت و هوا نقش دارد.