افزایش سهم سود کشاورزان با اجرای مدل زنجیره های عرضه کوتاه مواد غذایی - فدایی داری

به گزارش فدایی داری، زنجیره­ های عرضه کوتاه مواد غذایی مدلی از فروش محصولات کشاورزی است که با افزایش دسترسی مستقیم کشاورزان به بازار و ارتقا قدرت چانه ­زنی آن ها در معاملات، سود بیشتری را نصیب کشاورز می­ کند.

به گزارش گروه مالی فدایی داری، یکی از عمده­ترین مسائل کشاورزان خرده­ پا، دسترسی به بازار و فروش محصول به قیمت مناسب است. این طیف از کشاورزان به دلیل پایین بودن حجم و مقیاس تولیدی که دارند در یک موقعیت ضعیف­تری نسبت به تولیدکنندگان بزرگ و صنعتی قرار دارند و در مذاکرات فروش محصول نیز از قدرت چانه­زنی کمتری برخوردار هستند.

یکی از راه­های کمک به بالا بردن قدرت چانه ­زنی این کشاورزان و افزایش دسترسی آن ها به بازار، گسترش مدل­های زنجیره عرضه کوتاه مواد غذایی است. در این مدل، کشاورزان به صورت مستقیم همه یا بخشی از محصول خود را به مصرف ­کننده عرضه می­ کنند و از طریق حذف واسطه­ ها به سود بیشتری می­رسند. از طرفی مصرف ­کنندگان نیز به محصول با کیفیت­ تر و ارزان­تر دسترسی پیدا می­کنند و قدرت خرید آن ها افزایش می­ یابد.

* تمرکز سیاست مشترک کشاورزی اتحادیه اروپا بر زنجیره­ های عرضه کوتاه

یکی از انواع گونه ­های زنجیره تامین کوتاه مواد غذایی، مدل بازار کشاورزان است. بازار کشاورزان دارای ساختاری ساده متشکل از چند غرفه است که در محیطی روباز یا سر پوشیده (سالن) شکل گرفته و در آن کشاورزان محصولات خود را اعم از میوه، سبزیجات، گوشت و گاهی اوقات غذا های آماده و نوشیدنی ارائه می کنند.

نرخ رشد بهره گیری از این بازار ها از اوایل سال 2000 میلادی سرعت بیشتری گرفت و تا به امروز در بسکمک از کشور های پیشرفته سهم قابل توجهی از بازار محصولات کشاورزی را به خود اختصاص داده اند.

بر اساس مطالعه ­ای که توسط سرویس پژوهشی پارلمانی اروپا (EPRS) اجرا شده است، در سال 2015، 15 درصد کشاورزان اروپایی نیمی از محصولات خود را از طریق زنجیره­ های عرضه کوتاه مواد غذایی فروخته اند. اهمیت این مدل برای کشور هایی اروپایی به اندازه ­ای بوده است که سیاست مشترک کشاورزی اتحادیه اروپا (CAP) در طی سال مالی جاری (2020-2014) تمرکز بر روی زنجیره های عرضه کوتاه قرار بوده است؛ چراکه به اعتقاد آن ها اقتصاد های محلی از این نوع مبادلات به واسطه افزایش امکان اشتغال سود می­برند و این امر به ویژه در مناطق روستایی و محروم حیاتی است.

* حذف قیمت زمین از زنجیره عرضه و ورود آزاد به بازار، دو ویژگی مهم بازار کشاورزان

مدل بازار کشاورزان ویژگی­ هایی دارد که باعث محبوبیت این مدل شده است. اولین ویژگی مهم این مدل آن است که ورود به این بازار برای عموم افراد آزاد است و هر فردی می تواند با پرداخت مبلغ اندکی وارد بازار شود. این قاعده باعث شده است که هر تولید کننده ای حداقل بستر ممکن را برای عرضه محصولات خود داشته باشد.

دومین ویژگی مهم این مدل، حذف قیمت زمین از زنجیره عرضه مواد غذایی است. بدون شک قسمت عمده ای از هزینه های عرضه محصولات غذایی مربوط به قیمت زمین-اعم از هزینه حجره بارفروشی و غرفه های عرضه میوه است-که با حذف این هزینه از زنجیره، کالا های مصرفی مردم با قیمت مناسب تری به دست مصرف کنندگان خواهد رسید.

در این مدل مالکیت بازار به صورت عمومی در اختیار دولت است و این مساله ضمن حذف قیمت زمین از زنجیره، باعث خواهد شد که حاکمیت دولت جهت اعمال قواعد مورد نظر خود بر بازار قوی تر باشد. در واقع حاکمیت با ارائه رایگان زمین به بخش خصوصی بستری برای اعمال حاکمیت خود فراهم می آورد.

* شکل­ گیری زنجیره­های عرضه کوتاه موادغذایی در ایران

در ایران با وجود تعداد زیاد کشاورزان خرد و توان مالی پایین این قشر، هنوز این مدل جای خود را پیدا نکرده است. کشاورزان با به بار نشستن محصول، به دلیل نداشتن امکان عرضه مستقیم، آن را به دلالان و واسطه ها می­فروشند و نصیب و بهره­ چندانی از دسترنج خود نمی­برند.

نبود زنجیره عرضه کوتاه مواد غذایی در ایران موجب شده است تا هزینه ای که می توانست به جیب تولیدکننده برود و باعث افزایش تولید در کشور شود، نصیب اجزای دیگر زنجیره می شود؛ مضاف بر این که در نبود زنجیره عرضه کوتاه مدت، مصرف­کنندگان باید علاوه بر قیمت محصول، سهم سود واسطه ­های مختلف و در نهایت قیمت اجاره مکان عرضه را بپردازند که این امر در شهر های بزرگ هزینه بیشتری را هم به مصرف کننده تحمیل می کند.

با این وجود همچنان می­شود امیدوار بود که در آینده نزدیک مدل­های زنجیره عرضه کوتاه مواد غذایی در ایران نیز شکل بگیرند؛ در این زمینه اخیرا کاظم خاوازی، وزیر جهاد کشاورزی، اعلام نمود: تا دو ماه آینده روستا بازار در تهران به صورت آزمایشی راه ­اندازی می­شود تا کشاورزان بتوانند به صورت مستقیم انواع محصولات خود را در یک یا دو روز مشخص با قیمت بسیار مناسب به مردم عرضه کنند.

* قابلیت رشد و توسعه زنجیره های عرضه کوتاه مواد غذایی در تمامی استان ها

هر چند اجرای آزمایشی این مدل از تهران آغاز می ­شود؛ اما با توجه به اینکه در جهان مورد استفاده قرار گرفته و مدلی است که به صورت همزمان منافع تولیدکننده و مصرف­ کننده را تامین می کند، می­تواند در همه استان­ها مورد استفاده قرار بگیرد و اگر نیاز به قوانین یا ملزوماتی برای اجرا دارد نیز با استفاده از تجربیات دیگر کشور ها این قوانین را وضع و بستر مورد نیاز را فراهم کرد.